تبیان از جمله تفاسیری است که مباحث ادبی آن نظیر لغت ،اشتقاق،نحو،شعر،ونکات بلاغی چشمگیر است وشیخ از این مباحث در تبین آیات قرآن مدد می گیرد.
1-واژه شناسی :بهره وری شیخ طوسی در مباحث لغوی از منابع اولیه لغت ،گواه روشنی براحاطه وتسلط وی بر لغت عرب می باشد.شیخ در بخش واژه شناسی ،ابتدامترادفات لفظ
مورد بحث را ذکر می کندوسپس نقیض آن را می گوید.در ادامه مشتقات ومعانی گوناگون آن کلمه را متذکر می شود ودر نهایت با گفتن اصطلاح اصل الباب به معنای اصلی لفظ اشاره می کند ومعنای واژه مورد بحث در آیه را بیان می دارد به عنوان مثال در تفسیر (ولایوخذ منها عدل)می نویسد:العدل والحق والانصاف نظائروالعدل نقیض الجور…گاهی به تعریف علمی وفنی واژه های کلامی وفقهی وغیر آن می پردازد.در بسیاری از موارد به تفاوت واژه های مورد نظر اشاره می کند .
2-اعراب :
واضح است که بحث اعراب ،همپای دیگر مباحث ،در تفسیر وروش ساختن معنای آیه به کار گرفته شده است وبسا مفسر برای تاییددیدگاه خود ،درباره معنای آیه ای از توجیه اعراب آن بهره می گیرد .هرچند شیخ طوسی به اعراب یکایک آیات نپرداخته است ،اما از آغاز تا انجام به اعراب مواردی می پردازد که یا معنای آیه به آن بستگی دارد ویا سرنوشت حکمی شرعی در گرو آن ویاوجوه شایان ذکر دیگری در آن متصور است به عنوان مثال در تفسیر ؟آیه (ارسلناک للناس رسولاوکفی بلله شهیدا)می نویسد شهیدا منصوب به تمیزاست ،زیرا اگر بگویی (خدارا بس است )وبیان نکنی در چه چیزی ،مطلب را مبهم گفته ای .شیخ بسیاری از آرای بزرگان نحونظیررخلیل فراهیدی ،کسایی ،قطرب و….را ذکر می کند وبه نقد .بررسی آن ها می پردازد،گاهی نیز نظر جدیدی می دهد.ایشان مواردی را که اختلاف نظر واعراب به تغییر حکم شرعی منجر شود ،طبق فقه امامیه تفسیر می کند .
3- نکات بلاغی :
این تفسیر سرشار از نکات بلاغی است .شیخ در موارد متعددی به مباحثی مانند مجاز ،تشبیه ،کنایه ،استعاره تضمین پرداخته است مانند آیه 171سوره بقره (مثل الذین کفرواکمثل الذی بما لا یسمع الادعاءونداء…..آمده است :تشبیه در این آیه را می توان به سه صورت توجیه کرد که بهترین وجه ،آن است که امام باقر علیه السلام می فرماید:مثل کافران در شنیدن سخنان تو مثل حیوانی ست که بخوانندش واوچیزی نمی فهمد وتنها صدا را می شنود .
منبع :نامه جامعه سال ششم شماره 73 آبان ماه 1389 ص4و5
آخرین نظرات